LATERALIZACJA - mgr Małgorzata Ignatowicz

I. PARĘ SŁÓW O LATERALIZACJI

Lateralizacja to inaczej „przewaga stronna” jednej strony ciała dziecka nad drugą. Choć najwyraźniej zaznacza się w czynnościach manualnych nie ogranicza się jedynie do pracy rąk, ale przewagę stronną zauważyć można także w zakresie ruchów rąk, tułowia, funkcji oczu, uszu. Lateralizacja powstaje stopniowo i postępuje wraz z ogólnym rozwojem dziecka. Pierwsze objawy dominacji ręki można zaobserwować już u niemowlęcia, począwszy od III kwartału pierwszego roku życia. U wielu dzieci około 4 roku życia przewaga jednej ręki nad drugą staje się wyraźna, a u większości maluchów zaczyna dominować ręka prawa. Zwykle na przełomie wieku przedszkolnego i szkolnego ustala się zwykle lateralizacja czynności ruchowych rąk, która ostatecznego kształtu nabiera w wieku 14 lat.

II. RODZAJE LATERALIZACJI

  1. Lateralizacja jednorodna, do której zaliczamy:

  •  lateralizację prawostronną- dominacja prawej ręki, oka, i nogi (świadczy o dominacji lewej półkuli)

  •  lateralizację lewostronną – dominuje lewa ręka, noga i lewe oko (co świadczy o dominującej roli prawej półkuli mózgu);

  •  lateralizacja niejednorodna (skrzyżowana):

polega ona na wyraźnej czynnościowej przewadze narządów ruchu i zmysłu, lecz nie po tej samej stronie, a po obu stronach ciała: można więc spotkać dzieci leworęczne, ale prawooczne i prawonożne. Wariantów tego typu jest kilka i jest to lateralizacja ustalona.

  1. Lateralizacja skrzyżowana w zakresie ręki i oka powoduje zaburzenia koordynacji wzrokowo- ruchowej. Utrudnia dziecku kontrolę wzrokową pracy ręki.

Dzieci te mają trudności w pisaniu:

  •  niekształtne litery

  •  w nierównych odstępach

  •  opuszczają linijki

Napotykają także na trudności w czytaniu:

  •  przeskakują litery

  •  opuszczają sylaby

  •  opuszczają wyrazy

  •  zmieniają kolejność liter.

 W przypadku bardzo nasilonych zaburzeń zwłaszcza u uczniów silnie lewostronnie zlateralizowanych, występuje czasami tzw. pismo lustrzane, które polega na kreśleniu znaków stanowiących zwierciadlane odbicie pisma normalnego.

  1. Lateralizacja nieustalona czyli słaba –spotkać ją można gdy nie ma ustalonej dominacji poszczególnych narządów ruchu i zmysłu.

Przejawia się oburęcznością, obunożnością i obuocznością.

Niekiedy obuoczność (czasem także lewooczność) powoduje przeskakiwanie liter przy czytaniu, opuszczanie liter, całych wyrazów oraz zmianę kolejności liter (np. zamiast „rów” dziecko czyta „wór”). Spowodowane jest to przez zmianę roli wiodącej oka.

Jeśli dziecko jest leworęczne i nie ma większych problemów w trakcie różnych ruchowych czynności, profilaktyczna wizyta u specjalisty (psycholog, pedagog) nie jest konieczna.

Jeśli natomiast w toku nauki pisania, rysowania pojawią się problemy i trudności wówczas dziecko powinno zostać skierowane na badania do poradni.

Rodzicu! Jeśli chcesz wiedzieć, która rączka, oko, czy nóżka twojego dziecka wykazuje przewagę, zaobserwuj jak reaguje ono w różnych sytuacjach.

RĘCE

  •  połóż przed dzieckiem jakąś zabawkę, poproś by wskazało na nią palcem

  •  rozrzuć na podłodze kilka klocków i zaproponuj dziecku by zbudowało z nich wieżę

  •  daj dziecku małą piłeczkę i poproś, by ją rzuciło

  •  daj mu kilka cukierków i poleć, by rozdało je pozostałym domownikom

NOGI

  •  zaobserwuj, którą nogą dziecko kopie piłkę

  •  podczas ubierania zwróć uwagę, którą nóżkę dziecko najpierw wsuwa w nogawkę spodenek

  •  zaobserwuj, którą nogą dziecko rozpoczyna schodzenie ze schodów

  •  poproś je by poskakało na jednej nodze

OCZY

  •  zrób w kartce papieru mały otwór, poproś dziecko, by spojrzało przez wycięta dziurkę

  •  zwiń w rulon gazetę i powiedz dziecku by popatrzyło przez „lunetę”

  •  daj dziecku jakiś obrazek i szkło powiększające, po czym zaobserwuj, którym okiem dziecko przez nie patrzy USZY

  •  stań za dzieckiem i upuść coś na podłogę, np. ołówek. Zaobserwuj, w którą stronę dziecko zwróci głowę, by zobaczyć co się stało

  •  poproś dziecko, by przyłożyło ucho do twojego serca i posłuchało jak bije

  •  daj dziecku zegarek i poproś by posłuchało jak tyka. Zobacz do którego ucha go przykłada.

Określając formułę lateralizacyjną należy wykluczyć wady narządowe tych zmysłów. Wiadomo bowiem, że gdy dziecko niedowidzi na jedno oko, to przez dziurkę od klucza będzie spoglądać okiem zdrowym, sprawniejszym. W większości przypadków rodzice sami mogą ustalić stronność dziecka. Trzeba jednak pamiętać, aby uczynić to najpóźniej w roku poprzedzającym pójście dziecka do szkoły, by był czas na dokonanie ewentualnych badań w poradni psychologiczno – pedagogicznej, a także na odpowiednie ćwiczenia, jeśli okaże się, że dziecko trzeba ukierunkować.

 

Zasady pracy z dzieckiem leworęcznym

Zasada nr 1

Należy pamiętać, że leworęczność jest równie naturalnym przejawem dominacji jednej z półkul mózgowych, jak praworęczność. Nie jest to powód do niepokoju, ani podejmowania działań zmierzających do przeuczenia dziecka leworęcznego na prawą rękę. Ważne jest stworzenie właściwej atmosfery wokół dziecka, co zapobiega wytworzeniu się aury wyjątkowości czy odmienności, która powoduje, że dziecko czuje się „nieudane”

Zasada nr 2

Konieczna jest możliwie wczesna diagnoza: obserwacja w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym, badanie diagnostyczne w 5-6 roku życia.

Zasada nr 3

Nie przeuczamy na prawą rękę dzieci: lewostronnie zlateralizowanych, oburęcznych i lewoocznych, o wczesnych przejawach lateralizacji i silnym stopniu przewagi lewej ręki, mało sprawnych motorycznie, opóźnionych w rozwoju umysłowym, u których występują zaburzenia towarzyszące, takie jak jąkanie, objawy nerwicowe.

Zasada nr 4

Podstawowe zalecenia dla dzieci leworęcznych dotyczące nauki pisania: - podczas pisania i rysowania dziecko siedzące przy stole powinno mieć obie stopy oparte o podłogę, a przedramiona o stół, plecy zaś wyprostowane tak, aby centralna oś ciała była pionowa - dziecko leworęczne siedzące w ławce powinno mieć sąsiada po prawej stronie - najlepiej, gdy światło pada na zeszyt leworęcznego dziecka z przodu lub od strony prawej - zeszyt leworęcznego dziecka powinien być ułożony na ławce ukośnie, nachylony w prawą stronę i znajdować się w pewnej odległości od ciała osoby piszącej, a tym samym od dolnego brzegu stołu czy ławki - dziecko leworęczne trzyma ołówek w trzech palcach lewej ręki, a jego koniec skierowany w kierunku ramienia


Prawidłowa postawa oraz trzymanie ołówka przez ucznia leworęcznego.

U dołu niewłaściwe trzymanie ołówka.

OPRACOWAŁA: mgr Małgorzata Ignatowicz