Przedszkole Promujące Zdrowie

„Przedszkole powinno stanowić formę wsparcia dla rodziny w propagowaniu prozdrowotnego stylu życia, utrzymaniu i poprawie zdrowia oraz ustaleniu kierunków działań w ramach promocji zdrowia i profilaktyki zaburzeń. Wzajemna współpraca obu środowisk sprzyja dobremu samopoczuciu i przekłada się na sukces edukacyjny dziecka.”

 

Cechy przedszkola promującego zdrowie (PPZ):

Podstawą tworzenia PPZ jest koncepcja promocji zdrowia i wykorzystywane w niej specyficzne podejścia.

Do cech działań w zakresie promocji zdrowia w przedszkolu należą:

1. Uznanie, że:

  • zdrowie jest wartością pozytywną, zasobem dla człowieka i społeczeństwa;

  • zdrowie zależy od wielu czynników, ale na niewiele z nich ludzie mogą mieć wpływ;

  • istnieje wzajemny związek między zdrowiem, a edukacją;

  • przedszkole powinno aktywnie uczestniczyć w ochronie i promocji zdrowia całej społeczności.

2. Wykorzystanie specyficznych podejść w promocji zdrowia (w tym podejście siedliskowe, partnerstwo społeczności, upodmiotowienie jednostek i społeczności) oraz metod i strategii działań.

3. Podejmowanie działań:

  • indywidualnych (rozwijanie umiejętności dbania o zdrowie i zwiększenie jego potencjału przez poszczególnych członków danej społeczności);

  • zbiorowych (tworzenie środowiska sprzyjającego zdrowiu).

4. Całościowe podejście do zdrowia:

  • uwzględnienie jego wszystkich wymiarów;

  • tworzenie polityki i warunków środowiska fizycznego i społecznego, sprzyjających dobremu samopoczuciu całej społeczności;

  • prowadzenie edukacji zdrowotnej całej społeczności.

5. Podejmowanie długofalowych działań:

  • z przestrzeganiem ustalonych dla PPZ w Polsce zasad planowania i ewaluacji;

  • we współpracy z rodzicami i społecznością lokalną.

 

 

Cechy przedszkola i jego społeczności

sprzyjające profilaktyce i promocji zdrowia

 

Charakterystyka społeczności przedszkolnej w kontekście promocji zdrowia:

 

Dzieci – wychowankowie przedszkola

Wychowankami przedszkoli, są najczęściej dzieci od 3. do 6 roku życia. Pod względem rozwoju psychicznego, motorycznego i społecznego jest to grupa zróżnicowana – trzylatki są bliższe dzieciom w młodszym wieku poniemowlęcym, 5-6 latki dzieciom w młodszym wieku szkolnym. W działaniach w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej należy wziąć pod uwagę właściwości dzieci w wieku przedszkolnym.

Według M. Demel’a, ze względu na aktywność dziecka i jego świadome zaangażowanie w sprawy zdrowia, większość przedszkolaków znajduje się na etapie pośrednim wychowania zdrowotnego:

  • Stopniowo zwiększa się udział dziecka w dbaniu o swoje zdrowie.

  • Dziecko świadomie naśladuje zachowania dorosłych, opanowuje podstawowe umiejętności dotyczące higieny osobistej i bezpieczeństwa, ale wymaga przypominania i nadzoru ze strony dorosłych. Uczestniczy w pracach nad utrzymaniem porządku w domu, podejmuje samodzielnie pewne inicjatywy.

  • Zadaniem rodziców i innych dorosłych jest między innymi: tworzenie pozytywnych wzorców; tworzenie warunków do uczenia się; umożliwienie dziecku podejmowania samodzielnych wyborów; bezpiecznego eksperymentowania (pod dyskretnym nadzorem); korygowanie niektórych zachowań; dopilnowanie staranności w wykonywaniu czynności i zabiegów higienicznych; odpowiadanie na pytania dziecka (jest to okres pytań); rozbudzanie zainteresowania różnymi sprawami dotyczącymi zdrowia itd.

  • Rozpoczyna się proces naśladowania zachowań rówieśników. Wpływ na zachowanie dziecka ma telewizja, gry komputerowe i reklamy. W okresie tym, szczególnie w jego końcowej fazie, mogą pojawić się pewne elementy autoedukacji (samowychowania) i świadomie podejmowane czynności dla zdrowia.

Zachowania zdrowotne dzieci oraz tryb ich życia w znacznym stopniu zależą od osób dorosłych z najbliższego otoczenia. Zakres możliwości dokonywania przez dziecko samodzielnych wyborów w sferze żywienia, sposobu spędzania czasu, aktywności fizycznej, sposobu ubierania się i innych zachowań – jest niewielki. Rodzice i nauczyciele stanowią w okresie przedszkolnym niekwestionowany autorytet. Reguły i zasady przez nich ustalone (także te dotyczące zdrowia) są bezdyskusyjnie przez dzieci przyjmowane, co pozytywnie koreluje z edukacją zdrowotną.

Dzieci w wieku przedszkolnym nie podejmują zachowań ryzykownych dla zdrowia, takich jak dzieci w wieku szkolnym. Jednak w tym wieku mogą pojawić się i być rozpoznane różne symptomy zaburzeń (np. zachowania separacyjne, lękowe, ADHA, całościowe zaburzenia, wycofanie społeczne). Większość z nich ma charakter przejściowych trudności i same znikają. Niektóre jednak wymagają specjalistycznej interwencji. Wczesne wykrycie problemu, udzielenie pomocy psychologiczno- pedagogicznej, wsparcia rodzin i przedszkola dają szanse na ustąpienie niepokojących symptomów. Przedszkole powinno stanowić formę wsparcia dla rodziny w propagowaniu prozdrowotnego stylu życia, utrzymaniu i poprawie zdrowia, w ustaleniu kierunków działań w ramach promocji zdrowia i profilaktyki zaburzeń. Wzajemna współpraca obu środowisk sprzyja, jak donoszą badania, dobremu samopoczuciu i przekłada się na sukces edukacyjny dziecka.

Wychowankowie przedszkola mają ograniczone możliwości do współdecydowania, inicjowania działań, a także samodzielnego wykonywania wielu zadań. Są oni przede wszystkim aktywnymi uczestnikami działań, zaprogramowanych i organizowanych przez dorosłych.

W przedszkolu promującym zdrowie ważne jest, aby:

  • pytać dzieci o zdanie i opinie w sprawach, które ich bezpośrednio dotyczą i brać je pod uwagę;

  • powierzać im niektóre proste zadania;

  • zachęcać do generowania pomysłów;

  • zachęcać i umożliwiać współpracę z rówieśnikami i dorosłymi;

  • stwarzać możliwości osiągania sukcesów itd.

 

Partnerzy w działaniach – czyli Rodzice, Babcie i Dziadkowie

Dynamiczny rozwój dziecka w wieku przedszkolnym, nowe jego osiągnięcia rozwojowe powodują, że większość rodziców jest w tym okresie zafascynowana dzieckiem. „Bycie rodzicem” uważają za najbardziej satysfakcjonujący obszar swojego życia, a na dalszych pozycjach wymieniają pracę, małżeństwo, odpoczynek, obowiązki domowe.

Z tego powodu są oni bardziej zainteresowani rozwojem swych dzieci i podatni na oddziaływania zewnętrzne niż rodzice uczniów, zwłaszcza nastolatków, sprawiających rodzicom wiele trudności. Czynnikiem sprzyjającym partnerstwu i współpracy rodziców z przedszkolem jest ich codzienna obecność w placówce.

Partnerami przedszkola często są także babcie i dziadkowie, wspierający rodziców w opiece nad dzieckiem i z tego powodu często kontaktujący się z nauczycielami przedszkola. Pozyskanie ich do współpracy ma bardzo duże znaczenie, zwłaszcza, że są to osoby w większości w wieku od 50 do 60 – lat, często emeryci dysponujący wolnym czasem.

Babcie i dziadkowie często spędzają z dzieckiem dużo czasu, odprowadzają i przyprowadzają z przedszkola, są pośrednikami w komunikacji nauczyciel – rodzice. Z punktu widzenia wychowania bardzo ważne wydaje się wytworzenie wspólnego frontu, czyli zgodność co do metod wychowania, oczekiwań względem dziecka i siebie nawzajem, także w kwestii rozumienia zdrowia (np. kwestie związane z dbaniem o zdrowie, żywieniem). Istotne wydaje się podnoszenie kompetencji w zakresie rozwoju dziecka, rozpoznawania jego potrzeb i ich zaspokajania.

 

 

Zasady w tworzeniu PPZ:

 

1. Najważniejszymi partnerami i jego współtwórcami są rodzice. Wspieranie ich w rozwoju kompetencji wychowawczych,  kompetencji dla zdrowia jest podstawowym warunkiem skuteczności edukacji zdrowotnej dzieci.

2. Ważnym zadaniem PPZ powinna być także współpraca z dziadkami dzieci.

 

 

Definicja Przedszkola Promującego Zdrowie

 

Przedszkole promujące zdrowie tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają:

1.  zdrowiu i dobremu samopoczuciu społeczności przedszkola (dzieci, pracowników, rodziców i dziadków dzieci);

2.  podejmowaniu przez członków tej społeczności teraz i w przyszłości działań na rzecz zdrowia własnego i innych ludzi oraz tworzenia środowiska sprzyjającego zdrowiu.

 

Standardy PPZ i ich uzasadnienie

Przedszkole promujące zdrowie realizuje zadania określone w podstawie programowej wychowania przedszkolnego i innych obowiązujących aktach prawnych, a ponadto: PPZ pomaga pracownikom i rodzicom dzieci zrozumieć i zastosować w praktyce koncepcje promocji zdrowia.

Specyficzna cechą PPZ jest to, że osoby dorosłe, tworzące takie przedszkole – nauczycielki, inni pracownicy oraz co najmniej część rodziców:

1. rozumieją i potrafią wyjaśnić podstawowe pojęcia związane z promocją zdrowia i koncepcją PPZ;

2. akceptują własną odpowiedzialność za zdrowie swoje, innych ludzi oraz aktywne uczestnictwo w tworzeniu PPZ.

 

PPZ realizuje długofalowo projekty promocji zdrowia z wykorzystaniem zasad i cyklu działań zwiększających ich skuteczność (od diagnozy potrzeb do ewaluacji wyników) przy współudziale wszystkich pracowników przedszkola i większości rodziców.

PPZ podejmuje działania w celu rozwijania kompetencji dla zdrowia pracowników przedszkola i promocji ich zdrowia.

Podstawowym warunkiem tworzenia PPZ jest inwestycja w kompetencje dla zdrowia nauczycielek i innych pracowników przedszkola. Osoby o małych kompetencjach nie są w stanie tworzyć dobrych wzorców zachowań dla dzieci i ich rodziców oraz warunków dla ochrony i doskonalenia zdrowia.

PPZ współpracuje z rodzicami dzieci i wspiera ich kompetencje wychowawcze i zdrowotne.

Rodzice dzieci w wieku przedszkolnym stanowią grupę „łatwo dostępną” i w większości umotywowaną do współpracy z przedszkolem. W podstawie programowej przedszkola zwrócono uwagę na współpracę z rodzicami. PPZ powinno (w większym stopniu niż „typowe” przedszkole) współpracować z rodzicami:

  • budować partnerskie relacje z rodzicami;

  • włączać rodziców do projektów promocji zdrowia;

  • oferować im różne formy rozwijania ich umiejętności wychowawczych i kompetencji dla zdrowia. W realizacji tego zadania niezbędne jest poszukiwanie wspólnie z rodzicami możliwości różnych form uczenia się. Nie będzie to zadanie łatwe, ale warto je podjąć, gdyż umożliwi spójne działania przedszkola i rodziców dla zapewnienia dziecku warunków do prawidłowego rozwoju i dobrego zdrowia;

  • zachęcać do współpracy dziadków dzieci, którzy często kontaktują się z personelem przedszkola.

Udział przedszkola w edukacji rodziców może mieć istotne znaczenie dla zdrowia ich samych, zdrowia i kariery szkolnej ich dzieci, a w dalszej perspektywie zdrowia społeczeństwa.

PPZ zapewnia dzieciom pełne możliwości praktykowania zachowań prozdrowotnych oraz rozwijania umiejętności życiowych.

 

Przedszkole Promujące Zdrowie powinno dążyć do:

  • zapewnienia wysokiej jakości edukacji zdrowotnej i sprawdzania ich efektów;

  • tworzenia atmosfery wzajemnego zaufania, szacunku, empatii i współpracy;

  • praktykowania zachowań prozdrowotnych w czasie pobytu dziecka w przedszkolu i zachęcania ich rodziców do kontynuowania tych zachowań w domu;

  • zapewnienia zdrowego żywienia z uwzględnieniem rozwijania u dzieci preferencji żywieniowych/ smakowych zgodnie z ich potrzebami;

  • zapewnienia dzieciom odpowiedniego rytmu aktywności w przedszkolu z uwzględnieniem ich indywidualnych potrzeb;

  • wzmacniania kondycji fizycznej przedszkolaków przez zapewnienie spontanicznej aktywności fizycznej i zorganizowanych zajęć ruchowych;

  • rozwijania umiejętności życiowych – osobistych i społecznych, dostosowanych do możliwości rozwojowych dzieci.

 

Główne zadania PPZ to: budowanie dobrych relacji między rodzicami (a także innymi członkami rodzin) dzieci, zachęcanie ich do współdziałania w sprawach ważnych dla społeczności lokalnej, inicjowanie różnych działań, uczestnictwo w życiu kulturalnym społeczności lokalnej, itd.

 

Opracowano na podstawie „Przedszkole promujące zdrowie. Poradnik dla przedszkoli i osób wspierających ich działania w zakresie promocji zdrowia“ Magdalena Woynarowska-Sołdan, Barbara Woynarowska. Ośrodek Rozwoju Edukacji,

Warszawa 2017.